Voorvaardighede vir Spel en Lees

Deur Hayley Cockcroft.

Lees is meer as om woorde duidelik te sien, meer as om gedrukte woorde korrek uit te spreek, meer as om die betekenis van geïsoleerde woorde te herken. Lees vereis dat jy dink, voel en jou verbeelding gebruik.  Ruth Strang

Om skoolgereed te wees, is ‘n ingewikkelde konsep en beteken dat ‘n leerder ‘gereed is om te leer’ sodra hy in staat is om aan die minimum vereistes te voldoen en die minimum vaardighede ontwikkel het, wat nodig  is om in die skoolomgewing sukses te ervaar en te kan vorder.

Vir ‘n leerder om suksesvol te kan leer lees en spel, moet hy die volgende vaardighede kan bemeester:

• Groot- en fynmotoriese vaardighede
• Ouderdomsgepaste emosionele ontwikkeling
• Moet sosiaal in die skoolomgewing kan aanpas
• Goeie visuele en ouditiewe persepsie hê
• ‘n Goeie konsep van syfers hê
• In staat wees om op ‘n konkrete, semi-konkrete en abstrakte vlak te redeneer
• Moet kan onderskei tussen links en regs
• In staat wees om sy middellyn te kruis
• ‘n Goeie gevoel van ruimtelike oriëntasie hê
• ‘n Goeie woordeskat hê wat hy kan gebruik
• Rympies, liedjies, huisadres, ens. kan onthou.

Leergereedheid moet as ‘n proses en nie as ‘n enkele gebeurtenis gesien word nie. Ontwikkeling van voorvaardighede vir lees en spel begin reeds by geboorte en gaan hand aan hand met kinders se opeenvolgende ontwikkelingstadiums. Wanneer ‘n kind genoeg geleenthede gekry het om op ‘n gesonde manier te kan ontwikkel, is hy gewoonlik skoolgereed teen die verpligte skoolouderdom.

Faktore wat leergereedheid beïnvloed

Die volgende faktore kan leergereedheid beïnvloed:

• Gesondheid
• Voeding
• Roetine
• Lae spiertonus
• ‘n Ontwikkelingsfase wat oorgeslaan word
• Ouers se gesindheid teenoor leer
• Sosio-ekonomiese omstandighede
• Houding teenoor geslag
• Trauma
• Taalvermoë.

Hierdie faktore kan die proses om leergereedheid te bereik, bevorder of verhinder. As ‘n leerder nie goed kan sien of hoor nie, ooraktief is, sieklik  is of  as sy  natuurlike perseptuele ontwikkeling om watter rede ook al belemmer blyk te wees, kan hy moontlik op die ouderdom wat hy veronderstel is om gereed te wees vir leer, nog nie gereed wees nie (ongeag  of daar genoeg geleenthede vir ontwikkeling was). So ‘n leerder sal professionele of ander hulp benodig vir skoolvoorbereiding.

Die rol van die Drie-in-Een-Brein

Volgens De Jager (2019) kan ‘n leerder se ontwikkelingsvlak op die volgende drie areas aandui of hy gereed is om te leer lees en spel.

• Fisiese ontwikkeling (FK) – Oorlewingsbrein
• Emosionele ontwikkeling (EK) –  Limbiese sisteem
• Intellektuele ontwikkeling (IK) –  Neokorteks

Fisiese ontwikkeling (FK)

Wanneer ‘n leerder fisies reg is vir skool, het hy die vermoë om te voldoen aan die eise wat aan hom gestel word. Hy kan sy potlood met gemak vashou en kan ook lank genoeg stil sit sodat hy kan konsentreer en leer. So ‘n leerder is nie net in staat om te leer nie, maar is ook in staat om na instruksies te luister en dit uit te voer.

Wanneer ‘n leerder fisies onafhanklik is, ontwikkel hy ‘n positiewe selfkonsep en selfvertroue en kan hy selfgeldend optree. Die gevolg van hierdie vaardighede is dat die leerder veilig voel, op ‘n gesonde manier risiko’s kan neem en dat hy leergereed is. Leervaardighede verwys nie net na akademiese vaardighede nie, maar sluit ook die maak van vriende in (dit wys dat die leerder die emosionele volwassenheid het om met ander oor die weg te kom). Motivering en geheue is die emosionele en sosiale vaardighede wat as gom dien om die kop (denke) met die hart (gevoel) te verbind.

Emosionele ontwikkeling (EK)

‘n Leerder wat op die ouderdom van ses nog nie ‘n ouderdomsverwante vlak van volwassenheid bereik het nie, toon dikwels die behoefte om nog te wil speel. Dit kan ‘n aanduiding wees dat hy nog nie emosioneel gereed is om aan die eise te voldoen wat aan hom gestel word nie; hy nie in staat is om homself te oriënteer om take te voltooi nie en hy kan maklik moeg raak in ‘n formele onderrigsituasie.

Intellektuele ontwikkeling (IK)

Behalwe vir fisiese en emosionele gereedheid, moet ‘n leerder ook intellektueel en perseptueel gereed wees vir skool. ‘n Leerder moet in staat wees om tussen links en regs te kan onderskei, moet ruimtelike begrippe soos ‘agter, langs, voor … ‘ verstaan ​​en begrip toon vir numeriese konsepte soos groter / kleiner, meer / minder sowel as begrip hê van getalle. Hierdie vaardighede stel die leerder in staat om in die taal van onderrig,  sin te maak van sy ervarings, daaroor na te dink, planne te maak en op ‘n gepaste manier te reageer.

Alhoewel ‘n jong leerder fisies, emosioneel en intellektueel gereed  kan wees,  kan hy nog steeds verskeie leerhindernisse ondervind.

Wat beïnvloed lees- en spelgereedheid?

Die vermoë om

• goed te kan hoor en sien.
• die taal van onderrig vlot te praat en die woordeskat akkuraat te gebruik
• na instruksies te luister
• met begrip te luister
• eenvoudige instruksies te volg
• te onthou wat hy gesien het
• te onthou wat hy gehoor het
• te onthou wat hy geleer het.

Die belangrikheid van kernspierontwikkeling

Grootmotoriese vaardighede verwys na die beweging en beheer van die liggaam se groot spiere wat by daaglikse aktiwiteite soos stap, hardloop, skop en vang betrokke is. Grootmotoriese ontwikkeling is ‘n reptielreaksie en bestaan ​​uit ‘n aantal vaardighede op die vlak van onbewuste bekwaamheid, ten einde liggaamshouding en ‘n gevoel van onafhanklikheid te kan handhaaf. Onderontwikkelde kernspiere lei tot lae spiertonus, swak houding, swak konsentrasie en moegheid. In plaas daarvan om te fokus op leer, konsentreer die brein daarop om deur voortdurende beweging, regop te bly.

Die belangrikheid van ouditiewe persepsie

‘n Leerder se ouditiewe persepsie is goed ontwikkeld wanneer hy in staat is om ooreenstemmende of verskillende klanke, toonhoogtes, volumes en spoed te kan herken en onderskei. Hy moet ook ooreenkomste en verskille tussen soortgelyke klanke kan herken. Ouditiewe persepsie sluit vaardighede in soos:

• Ouditiewe diskriminasie: Die vermoë om geringe verskille tussen woorde te hoor, bv. 15/50.
• Ouditiewe volgorde: Die vermoë om geluide in die volgorde waarin dit gehoor is te onthou en te verstaan, bv. r-a-t nie t-a-r nie. Dit is ook op getalle van toepassing, bv. die opvoeder het gesê 184 en nie 148 nie. Dit vorm ‘n baie belangrike deel van die lees- en skryfproses.
• Ouditiewe geheue: Die leerder se vermoë om te onthou wat hy gehoor het, wat hom in staat stel om ritme en gedigte te kan leer. Die drie aspekte van ouditiewe geheue is: korttermyngeheue (onmiddellike herroeping), werksgeheue (onthou totdat die taak voltooi is) en langtermyngeheue (herroep inligting wat lank gelede gehoor is).
• Ouditiewe diskriminasie op voorgrond-agtergrond: Die vermoë om die opvoeder se stem bo die geraas van die klaskamer te hoor en te herken.

Die belangrikheid van visuele persepsievaardighede

“Die oë kyk, maar die brein sien” (De Jager, 2019). ‘n Leerder het sy visuele persepsie-vaardighede bemeester as hy in staat is om voorwerpe te sorteer, bymekaar te pas en volgens vorm, kleur, grootte, tekstuur en posisie te klassifiseer, asook om verskille en ooreenkomste in prentjies, letters en woorde te herken.

Visuele persepsie sluit vaardighede in soos:

• Visuele diskriminasie: Die vermoë om verskille tussen prentjies, letters, woorde en syfers wat eenders lyk, bv. 6/9, te sien.
• Voorgrond-agtergrond-diskriminasie: Die vermoë om ‘n figuur wat op die voorgrond of agtergrond van ‘n prentjie kan wees te isoleer deur op een voorwerp op ‘n slag te fokus. Aktiwiteite soos knip, inkleur, lees en spelling vereis voorgrond-agtergrond-diskriminasie.
• Visuele geheue: Die vermoë om visuele beelde te herroep. Dit is ‘n belangrike vaardigheid aangesien leerders met een oogopslag iets moet kan herken.
• Visuele volgorde: Die vermoë om letters in die volgorde waarin dit gesien is, te onthou.

Moedig leerders aan om voorvaardighede vir lees en spel te ontwikkel

Spraak en taal ontwikkel op ‘n natuurlike manier as ‘n leerder aan ‘n verskeidenheid ervarings blootgestel word. Spraak verwys na die leerder se vermoë om taal met begrip te leer ken en gebruik. ‘n Leerder het die behoefte om op emosionele en sosiale vlak aan ‘n groep te behoort en moet taal ontwikkel as ‘n manier om met sy maats te kan kommunikeer en verhoudings te bou. Voldoende taalontwikkeling in die vroeë jare is belangrik vir die ontwikkeling van kognitiewe vaardighede soos vergelyking, klassifikasie en organisasie. Leerders kan aangemoedig word om voorvaardighede vir lees en spel op die volgende maniere te ontwikkel:

• Praat gereeld met hulle
• Luister wat hulle te sê het
• Vermy ‘babataal’
• Laat hulle toe om te sê wat hulle wil hê – moenie aannames maak oor hul behoeftes nie
• Speel speletjies saam
• Lees boeke saam – bespreek die prentjies / storielyn
• Neem die kinders  op uitstappies
• Gee hulle genoeg tyd om saam met ander kinders te speel.

Dit is noodsaaklik om daarop te let dat as ‘n leerder skool toe gaan, hy op verskillende vlakke van leergereedheid in verskeie areas kon ontwikkel. Die variasie van die ontwikkelingsareas sal ‘n invloed op sy sukses op skool hê.

Om te bepaal of ‘n leerder gereed is om te leer of nie, is dit belangrik om na die volle prentjie van die kind, met inagneming van alle aspekte, te kyk.

Vraelys: Is die leerder gereed om te lees?

As jy ‘ja’ op die meeste van hierdie vrae kan antwoord, is die leerder moontlik gereed om te lees:

VRAAG	JA	NEE
Kan hy die heeltyd konsentreer as ‘n kort storie vertel word?
Is hy in staat om foto’s wat dieselfde is bymekaar te pas?
Kan hy vorms wat dieselfde is, bymekaar sit?
Kan hy homself uitdruk deur gepaste taal te gebruik?
Het hy ‘n goeie woordeskat?
Kan hy ‘n storie in die regte volgorde vertel?
Kan hy liedjies en rympies onthou?
Herken hy sy eie naam in geskrewe vorm?
Kan hy een of meer letters van die alfabet identifiseer?
Herken hy die manier waarop woorde op papier uiteengesit word? (Van links na regs; van bo na onder)
Stel hy belang in boeke?
Stel hy belang in lees?

Prettige speletjies om lees- en spelvaardighede aan te moedig

As gevolg van die feit dat leerders unieke individue is, leer hulle almal op verskillende maniere om te lees en te spel. Deur verskillende onderrigmetodes te gebruik, kan leer ‘n baie lekkerder aktiwiteit word. Hier is ‘n paar van die vele speletjies wat gespeel kan word om jong leerders aan te moedig om lees- en spelvaardighede te ontwikkel:

• Ek verken …
• Geheue kaartspeletjies
• Kyk en sê speletjies met flitskaarte
• Wat is daardie geluid?
• Wat kom volgende? Opeenvolgingskaarte
• Woordlegkaarte bv. geboorte + dag = geboortedag
• Gebreekte telefoon
• Luister en boots dit na. 

Verbetering van voorvaardighede vir lees en spel met Mind Moves

Ruimtelike oriëntasie is noodsaaklik vir goeie lees- en spelvaardighede. Goed gestimuleerde oë, ore en vestibulêre stelsel vorm die basis waarop kennis gebou kan word.

Muismatras

Die oë is die brein se rekenaarmuis – hulle aktiveer verskillende dele van die brein wanneer hulle opwaarts, afwaarts, horisontaal, na links en na regs draai. Hou die duim op elmboogafstand van die oë af en fokus daarop. Beweeg die duim opwaarts, eers rondom die linkeroog en dan rondom regteroog. Herhaal vyf maal. Ruil hande om en herhaal dieselfde proses. Trek altyd eers ‘n sirkel om die linkeroog en dan om die regteroog. Hierdie oefening stimuleer die visuele-, ouditiewe- en kinestetiese resepsievermoë. Terselfdertyd word die middellyn gekruis om die linker- en regterkantste dele van die brein en liggaam te integreer. Dit ontwikkel ook hand-oog-koördinasie en visuele integrasie.

Antennaversteller

Masseer albei oorskulpe gelyktydig met sirkelbewegings van bo na onder. Hierdie oefening ontwikkel die naby sintuie, ouditiewe prosessering, ouditiewe persepsie en reseptiewe taalvermoë.

Temporale tikkies

Begin voor die ore en tik liggies met albei hande opwaarts rondom die ore. Hierdie oefening bevorder stimulasie van die temporale lob ten einde luistervaardighede, ouditiewe prosessering, vestibulêre stimulasie, propriosepsie en balans te bevorder. Dit verbeter ook integrasie tussen luister en mondelinge sowel as skriftelike kommunikasie.

Bilaterale mars

Raak aan die linkerknie met die regterhand deur die bolyf te draai om die teenoorgestelde skouer en heup na mekaar toe te bring, met die ander arm en been gestrek. Raak nou met die linkerhand aan die regterknie en strek die ander arm en been. Hierdie oefening stimuleer links-regs-integrasie deur die kruising van die laterale middellyn. Doen dit verkieslik eers in ‘n liggende posisie en dan in ‘ n staande posisie. Herhaal ten minste 10 maal. Die oefening kan ook gedoen word terwyl ‘n mens sing of papegaaiwerk leer. Hierdie oefening integreer die linker- en regterkantste dele van die brein en liggaam deur die middellyn te kruis. Wanneer dit met die oë in die visuele, ouditiewe en kinestetiese posisies gedoen word, word al drie middellyne gekruis.

httphttps://youtu.be/tblKqBhzcqo

Kommunikasie is die kern van die ontwikkeling van ‘n kind, of dit nou kognitief, sosiaal, emosioneel of gedrag is.   L.S. Vygotsky

 

De Jager, M. 2018. Learning Readiness Assessment. Johannesburg: Mind Moves Publishing.

De Jager, M. 2019. Mind Moves – weg met leerblokkasies. Johannesburg: Mind Moves Publishing.

Maree, D & Ford, M. 1998. Ready to Read. Florida Hills: Smile Education Systems (Pty) Ltd.